تمدن بین النهرین

بر خلاف تمدن مصر که در سرزمینی ایمن در عمق حاصل خیز وسیع بوده ، تمدن بین النهرین در سرزمینی که شکل گرفته که همواره مرز امپراتوری های بزرگ ایران – روم ، ایران – یونان ، حکومت اسلامی بوده و از همه طرف هم قابل هجوم بوده است. با این اوضاع خاص جغرافیایی غیرقابل دفاع ، شاهد شکل‌گیری دولت شهر برای اولین بار هستیم ، چرا که شکل دولت مرکزی که بتواند تمام منطقه را تحت اختیار خود داشته باشد امکان پذیر نبوده است.

بین النهرین Mesopotamia نام منطقه ای جغرافیایی است که میان دو رود دجله و فرات جای گرفته‌ است. بیشتر سطح این منطقه در کشور عراق امروزی است و در گذشته مدتی بخشی از سرزمین کهن ایران باستان بوده‌ است.

بین النهرین به سبب تمدن های کهن و باستانی اش آوازه دارد و نامش همواره با نام و آثار این تمدن ها همراه است. تمدن های سومر، اکد، بابل، آشور، کلدانی و تمدن های ایرانی مانند عیلام و ماد، هر یک در گوشه ای از این سرزمین رونق و تاثیر داشته اند و از آن تاثیر نیز پذیرفته اند.

در ابتدا دولت سومر در بالای خلیج فارس شکل می گیرد و شهر اور مربوط به آن هست.

بارزترین نمونه شهرهای سومری شهر اور است که اولین شهر در دنیا شناخته می شود. شهر ابراهیم و نمرود. واژه urban هم از اور ریشه گرفته است.

الواح گلی فراوان ، منشور حمورابی حاوی اولین قوانین شهری ، و داستان های شکل گیری شهر ، خط پادشاهی شهر کنوس و … از این شهر شناخته می شود.

در تمدن بین النهرین چیزی به نام ملک خصوصی وجود ندارد. نظام اداری متمرکز است و در راس قدرت خدا پادشاه یا کاهن بزرگ قرار دارد. شهرهایی چون اریدو ، لاگاش و …. همه و همه تا امروز هم وجود دارند و اغلب در نزدیکی شهرهای امروزی هستند.

لوکوربوزیه | Le Corbusier

شارل ادوارد ژانره  Charles-Édouard Jeanneret مشهور به لوکوربوزیه ، نقاش، معمار و شهرساز سوییسی تبار فرانسوی است. لوکوربوزیه بیگمان یکی از ۴ استاد بزرگ معماری نوین است که شخصیت و شیوه‌ کار ویژه اش، تجربه های او را با تجربه های استادان معمار و هنرنوزایی همانند می سازد.

اندیشه ها و آثار لوکوربوزیه را می توان به چهار دوره تقسیم کرد

1. در دوره نخست ، همه کوشش او به پیشبرد انبوه سازی در معماری خلاصه می شد که دستاورد آن، طرح دومینو در ۱۹۱۴ است.
2. در دوره دوم به شهرسازی رو آورد و ایده‌ ساخت آسمان خراش هایی در میان فضاهای سبز درختان را پی گرفت. شهر معاصر (۱۹۲۲) و شهر درخشان (۱۹۳۵) و طرح شهر الجزیره در ۱۹۳۸، مربوط به آن دوره می باشد. تدوین مصوبات منشور آتن در ۱۹۴۲ و کتاب چگونه به شهرسازی بیندیشیم نیز جزو این فعالیت هاست.
3. در دوره‌ سوم ( از سال ۱۹۴۷)، تفکرات خردگرایانه‌ خود را تعدیل نموده و به طراحی ساختمان های تندیس گونه و اکسپرسیونیستی پرداخت. اولین اثر او در این زمینه «واحد مسکونی مارسی» و اوج آن کلیسای رون شأن می باشد.
4. در دوره چهارم، فعالیت های او با طراحی شهر چندیگر و ساختمان های عمودی آن آغاز می شود. طرح هایی که بر معماری مدرن ژاپن تأثیری انکار ناپذیر می گذارند. لوکوربوزیه تا پایان عمر (۱۹۶۵)، سرگرم طراحی و اجرای ساختمان های شهر چندیگر بود.

لوکوربوزیه مؤلف نوشته های زیادی در باب شیوع افکار خود می باشد که کتاب چگونه به شهرسازی بیندیشیم، مهم ترین اثر او درباره‌ شهرسازی است. از دیگر آثارش می توان؛ به سوی معماری (۱۹۲۳)، شهرسازی (۱۹۲۵)، منشور آتن (۱۹۴۳) و پیشنهادهای شهرسازی (۱۹۴۶) را نام برد.

نظریات لوکوربوزیه

• لوکوربوزیه بر این باور بود که معماری از مواد و مصالح جدید مانند فولاد، بتن مسلح و تکنیک های جدید ساخت و ساز استفاده نماید. این معماری باید عقلانی باشد و نظم ریاضی گونه ای را نشان دهد. این معماری می باید قوانین کلی و جهان شمول یعنی اصول حاکم بر دنیای ما را آشکار سازد.
• او برای حل ریشه‌ معضل شهرهای زمان خویش نوشت: باید به دنبال ایجاد تعادلی بین انسان و محیط بود البته تلقی لوکوربوزیه از انسان، یک صورت مثالی است.
• از دیدگاه لوکوربوزیه نیازهای مادی و معنوی انسان در سراسر دنیا یکسان است و از این رو انسان موجودی است جهانی. به این ترتیب پاسخ های ارائه شده در برابر نیاز وی یکسان هستند. او تنها به جنبه‌ بیولوژیک یا زیست شناسانه­ انسان توجه داشت و می کوشید تا نیازهای فیزیولوژیک انسان را برآورده سازد.

• ۵ اصل لوکوربوزیه در ارتباط با معماری معاصر و فن ساختمان جدید عبارتند از:

1. ساختمان ها بایستی بر روی پیلوتی ساخته شوند و ستون ها در خانه بایستی مستقل ساخته شود.
2. استقلال دیوار از وظیفه تحمل بار، هم در نما و هم در قسمت های داخلی بنا.
3. نقشه‌ آزاد: انعطاف پذیری طرح های ساختمانی با استفاده از بتن مسلح
4. نماهای آزاد که نتیجه مستقیم استفاده از اصول ساختمانی اسکلتی است.
5. ساختن بام های مسطح ( تراس)

• لوکوربوزیه به پیروی از شارل فوریه -به عنوان نخستین پیامبر عصر ماشین از نگاه لوکوربوزیه- شادی زندگی را به عنوان تنها معیار ضابطه‌ ساختمان های اجتماعی خود به کار می برند.
• لوکوربوزیه انسان و جامعه را پدیده‌ای ایستا ندانسته بلکه آن را دست خوش تغییر و تحول نیز می دانست. او به تأثیر محیط بر انسان و معماری آگاه بود، اما رشد و پیشرفت جامعه را خطی می انگاشت و باور داشت که همه‌ جوامع می باید از مرحله صنعتی گذر کنند؛ به همین خاطر محور توجه او، انسان و جامعه صنعتی بود.

لوکوربوزیه در بررسی شهرهای عصر خود مشکلات آن ها را در غالب موارد زیر طبقه بندی می کند

• آشفتگی شدید و پر هیاهو
• نبود مطلق طبیعت
• دوره تحقیرآمیز مناطق مسکونی (حمل و نقل مکانیکی پر هزینه)
• وجود شهرهای متمرکز- شعاعی صنعتی شده امروزی و فراوانی نیروی کار در بازار که پیامد آن خانه به دوشی کارگران است.
• ترک روستاها

کنگره های بین المللی معماری مدرن سیام (CIAM) و منشور آتن

کنگره های بین المللی معماری مدرن (سیام)  تشکیلاتی بودند که در سال ۱۹۲۸ در شاتودو لاساراز  در سوئیس بنیان گذاری گردیدند. اصول مطرح شده در این کنگره ها به شرح زیر است:

• کنگره اول (۱۹۲۸) سوئیس:

در نخستین بنیانیه کنگره های سیام، اصول شهرسازی کارکردی تنظیم گردید.

شهرسازی تنظیم مکان ها و محیط های متفاوتی است که می باید گسترش زندگی مادی، احساسی و معنوی را در همه‌ شکل های فردی و اجتماعی آن نگهبانی نماید. شهرسازی هم مجتمع های شهری و هم مجتمع های روستایی را در بر می گیرد. شهرسازی نمی تواند زیر لوای انحصاری مقرراتی قرار گیرد که از سوی یک زیبا گرایی یاوه گو وضع می شود. شهرسازی به خاطر طبیعت و نفس آن به کارکرد خود متکی بوده و در پاسخگویی به این سه کاربرد اساسی نظارت دارد:

1. سکونت.
2. کار.
3. تجدید حیات.

از این رو، مواردی که به آن اختصاص می یابد عبارت‌اند از

الف) اشغال زمین

ب) تشکیلات و نظم دادن به ترافیک

پ) قانون گذاری

سه کاربرد اساسی که به آنها اشاره شد در شرایط کنونی از سوی مجتمع های مسکونی حمایت نمی شوند. روابط موجود میان مکان هایی که به سه کاربرد بالا اختصاص دارند، می باید به شیوه ای که تعادل درستی را میان حجم های شناخته شده و فضاهای خالی به وجود آمده دوباره محاسبه و سنجیده شود.

کنگره دوم (۱۹۲۹): فرانکفورت

دومین کنگره در فرانکفورت در سال ۱۹۲۹ با موضوع تأمین مسکن حداقل اختصاص داشت. در نشریه ای که در پایان کنگره منتشر گردید، تعداد متنابهی نقشه مربوط به انواع خانه های کوچک ارائه شده بود که دارای یک خصوصیت مشترک بودند، یعنی در سطح هم کف که ایجاد فضاهای مسکونی در آن ممنوع شده بود، یک فضای بهداشتی و عملکردی رضایت بخش را پیش‌بینی کرده بودند.

نظریه های مرتبط با مدیریت شهری

مدیریت شهری Urban Management در ایران عمدتاً با نحوه اداره شهر و به صورت کلی تر با کلمه شهرداری مرتبط می گردد در کشورهای اروپایی و آمریکایی مفهوم تربیت شهری بسیار گسترده و تفکیک پذیر است و بنا به شرایط عملکردی و نحوه نگرش نظام مند به آن از شقوق مختلفی برخوردار است که این روند با رشد و توسعه نظام شهری در حال دگرگونی و نو شدن است. ناکارایی نظریات مکتب شیکاگو در دهه های اول بعد از جنگ جهانی دوم و نیز رشد و توسعه شهری و مسائل زاینده ‌این رشد و توسعه باعث شد که هر موضوعی در شهر مورد مطالعه جامعه شناسی شهری و نیز برنامه ریزی شهری قرار گیرد، دخالت نیروهای متخصص غیر مرتبط بر پیچیدگی این موضوع بیش از پیش افزوده و در بررسی عملکردها متوجه می شویم که نه تنها تصمیم گیران شهری متخصص شهری نبوده اند بلکه افرادی بوده اند که ادعای حرفه ای بودن امور را نیز داشته اند و فقدان نظریه های مناسب باعث خلاء و چالش های جدی در این مورد گردیده است.

بنابراین از ابتدای دهه هفتاد نظریه هایی در مورد مدیریت شهری مطرح شدند که در اینجا به آن‌ها می پردازیم.

الف) نظریه رکس و مور

نامبردگان با استفاده از نظریه های ماکس وبر و برگس سعی می‌کنند نظریه جدیدی را مطرح نمایند که عمدتاً در قالب بررسی منابع کمیاب در شهر و مبارزه ای که برای به دست آوردن آن در بین گروه‌های اجتماعی وجود دارد، مانند زمین شهری و امکانات سرمایه ای در شهر که بحث توزیع قدرت در شهر در رابطه با معیار سیاسی مرتبط می گردد بپردازد.

«فرآیندهای اجتماعی اساسی درون شهر از یک طرف به شیوه تخصیص مسکن کمیاب و مطلوب از طریق بازار و ابزارهای اداری و از طرف دیگر به مبارزه برای مسکن توسط گروه‌هایی که جایگاه متفاوتی در سلسله مراتب مسکن دارند، بر می گردد. تأکید بر مسکن به مثابه یک حوزه با اهمیت و به لحاظ تحلیلی متمایز برای جامعه شناسی شهری و پیوند ساخت فضایی شهر با سازمان اجتماعی از طریق نظام تخصیص مسکن از ویژگی‌های طرح رکس و مور است.»

سیر تحول مفهوم مدیریت شهری

اولین بحث ها درباره ضرورت و مفهوم مدیریت شهری به اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی و محقق آفریقایی، موبوگونجه، بر می گردد که با قیاس شهر به یک سازمان اقتصادی، ضرورت وارد کردن مدیریت شهری در ادامه شهر را تبیین می کند.

از نظر اشترن مقصود از مدیریت شهری در این تعریف، حکومت شهری کارآمد است. به عبارت دیگر مدیریت شهری در اینجا هم عرض یک هدف عملیاتی است که باید حکومت های شهری آن را دنبال کنند.

هری گرین در دهه ۱۹۷۰ میلادی مدیریت شهری را به معنای یک رویکرد کل نگر، سیستماتیک و فرآیندی می بینید که باید در ادامه شهرها و شناخت و حل مسائل بسیار پیچیده آن ها به کار رود. این تلقی، مدیریت شهری را هم عرض یک رویکرد سیستمی و یک فرآیند می انگارد.

مک گیل در سال ۱۹۹۸ میلادی با انتشار مقاله مدیریت شهری در جهان در حال توسعه تلاش کرد تا مفهوم مدیریت شهری را روشن تر کند.

از نظر او باید سه نوع یکپارچه سازی برای تحقق مفهوم مدیریت شهری صورت گیرد:

• یکپارچه سازی برنامه ریزی شهری و اجرا
• یکپارچه سازی سازی تأمین زیر ساخت ها
• و یکپارچه سازی نهادی – سازمانی

از نظر او هدف مدیریت شهری در جهان در حال توسعه باید برنامه ریزی برای تأمین و نگهداری خدمات و زیرساخت های شهری باشد. مک گیل مدیریت شهری را فرآیندی می داند که واجد یک استراتژی مدیریت شهری یکپارچه است که هم بر شهر و هم بر چالش های توسعه نهادی آن متمرکز است. این فرآیند ترغیب کننده روابط بین بخشی است، به طوری که پیوند بین برنامه ریزی و اجرا را تضمین می کند و در عین حال دربرگیرنده بخش غیر رسمی به عنوان قسمتی از چالش های ساختن شهر است.

جهت گیری جدید در حوزه مدیریت شهری بعد از دهه ۱۹۹۰ میلادی این است که مدیریت شهری به شکل زیر مجموعه ای از بحث های سیاسی و نظری گسترده تر در زمینه حکمروایی شهری قرار گرفته است. این یک صورت بندی جدید و گذار مهمی است به رویکردهای سیاسی تر از آن چه در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی غالب بود. حسن پیوند دادن مدیریت شهری با بحث‌های گسترده تر حکمروایی در این است که مباحث مدیریت شهری را در پیوند با روندهای سیاسی در شهر قرار می دهد که بیش از همه نتیجه فرآیندها و روابط سیاسی است. از جمله آن ها می توان آن به اقدامات تمرکززدایی و واگذاری وظایف به نهادهای محلی، دموکراتیک تر ساختن سازمان های ملی و محلی، توسعه مشارکتی و اثرات آن بر نظام حکومت، موضوع برنامه ریزی شهری به ویژه برنامه ریزی استراتژیک به عنوان ابزار اصلی برای پیوند دادن اقدامات سازمان‌ها و نهادهای مختلف پراکنده در شهر و نیروهای بیرونی اشاره کرد.

توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی Transit Oriented Development ( TOD )

یکی از تکامل یافته ترین دیدگاه های توسعه شهری که می تواند آغازی بر بهبود وضعیت کنونی شهرها و گامی موثر در راستای توسعه پایدار باشد ، توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی TOD است. امروزه نظریه پردازان مسائل شهری معتقدند صرفا حمل و نقل عمومی برای تغییر الگوی توسعه و ایجاد تغییرات معنادار در فرم شهری کافی نیست از این رو تاکید آنها بر تلفیق سامانه های حمل و نقل عمومی در پایه و اساس شهر است و توسعه مبتنی بر حمل و نقل راهکار مناسبی برای این امر به شمار می رود. تاکید توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی بر ارتباط متقابل حمل و نقل عمومی و توسعه شهری است.

طرح های توسعه با گرایش حمل و نقل عمومی شکلی از توسعه اراضی است که از حمل و نقل عمومی تاثیر پذیرفته و نوعی ارتباط بین کاربری زمین و حمل و نقل ایجاد می کند. این راهکار از اساس بر آن است تا با استقرار کاربری های جاذب و پرتردد در محوطه پیرامون کریدورهای حمل و نقل عمومی و یا با عبور این کریدورها از مناطق دارای تراکم جمعیت بیشتر و کاربری های عمده مولد و جاذب سفر برای ایجاد حمل و نقل و کاربری زمین متناسب و با یکدیگر گام بردارد. راهکارهای TOD همه گزینه های حمل و نقل از جمله مترو، اتوبوس، تاکسی و… را در بر می گیرد.

به طور کلی تعاریف زیادی از توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی ارائه شده است که جامع ترین آن متعلق به پیتر کالتورپ می باشد:

یک محله با کاربری مختلط در یک فاصله متوسط پیاده روی ( ۱۰ دقیقه از ایستگاه حمل و نقل عمومی یا هسته تجاری ) ، ترکیب کاربری های مسکونی ، خرده فروشی، اداری، فضاهای باز و کاربری های عمومی در محیط پیاده مدار، استفاده از حمل و نقل عمومی، دوچرخه سواری، پیاده روی و اتومبیل را برای ساکنین و شاغلین در حوزه محلی مربوط تسهیل می کند.

 

در تعریفی دیگر توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی “ترکیبی عملکردی از کاربری زمین با حمل و نقل عمومی به وسیله ایجاد محلات فشرده، ثابل پیاده روی و با کاربری مختلط در یک فاصله با قابلیت پیاده روی از ایستگاه حمل و نقل عمومی است. این نوع توسعه، افراد، مشاغل و خدمات را در کنار یکدیگر قرار داده و به گونه ای طراحی می شود که سفرهای پیاده و یا با استفاده از دوچرخه، حمل و نقل عمومی و اتومبیل را به سفرهای ایمن، کارا و راحت مبدل سازد.”

از این تعاریف بر می آید که چهار اصل مورد نظر توسعه مبتنی بر حمل و نقل عبارتند از

1. توسعه فشرده
2. اختلاط کاربری ها
3. پیاده مداری
4. تسهیلات حمل و نقل و جابجایی

معنای شهرسازانه مدیریت شهری

با توجه به فرآیند شهرسازانه مدیران شهری در دهه های اخیر و تاکید بر معیارهای اساسی در شیوه های مدیریت شهری، مدیریت شهری فرآیندی است که یک مدیر شهر با توجه به امکانات و قابلیت ها و محدودیت ها و توانایی هایی که در اختیار دارد سعی می کند در مدت زمانی که مسئول اداره شهر است با تجهیز امکانات و منابع به اداره شهر بپردازد. بنابراین در شهرسازی در بحث مدیریت شهری مؤلفه های مختلفی مطرح می گردد.

در این مجموعه هر گاه «مدیریت شهری» در معنای شهرسازانه آن به کار رفته است، منظور از آن برداشتی بوده است که مفاهیم (شهرداری، شورای شهر، شهروندان و نهادهای جامعه مدنی) را در بر می‌گرفته است. نوع نظام حکومتی و به تبع آن، سیستمی که هر نظام حکومتی برای اداره شهرها به کار می گیرد، همچنین حدود اختیارات و روابط حکومت شهری با سایر سطوح حکومت، نقش اساسی و کلیدی در شکل یابی نظام ارتباط بین عناصر مدیریت و برنامه ریزی شهری ایفا می کند.

معنای توصیفی مدیریت شهری

مدیریت شهری یک فرآیند است که در مجموع به یک نظام تصمیم گیری منجر خواهد شد میزان موفقیت و یا عدم موفقیت شهری بستگی به قدرت و مشروعیت و ساختار حقوقی و اجتماعی و اقتصادی جامع مورد نظر دارد. اگر مدیریت به درختی تشبیه شود که شاخه های گوناگونی مانند مدیریت صنعتی، مدیریت روستایی و چون این ها دارد، یکی از شاخه های جدید این درخت،مدیریت شهری است.

بنابراین می توان گفت تحول درمدیریت شهری و اتخاذ مدیریت نوین، عبارت است از اداره امور شهری به منظور رشد پایدار مناطق شهری در سطح محلی (با در نظر داشتن و تابعیت از اهداف سیاست های ملی اقتصادی و اجتماعی کشور) این روش نوین مدیریت شهری را می توان بخش ناگسستنی از مسئله تمرکز زدایی در سال های اخیر دانست.

• مدیریت هنر انجام دادن کارها به وسیله دیگران است (ماری پارکرنالت)
• مدیریت عبارت است از علم و هنر متشکل و هماهنگ کردن، رهبری و کنترل فعالیت هایی است جمعی به منظور رسیدن به هدف مطلوب سازمان با حداکثر کارآیی (هنری فایول)

مفهوم مدیریت شهری زیاد مسبوق به سابقه نیست و تا زمان های قبل بیشتر یک پدیده سیاسی و حقوقی بوده است ولی امروز به نهادی مدنی و مشارکتی تبدیل شده است.

رویکردهای نوین در شهرسازی توسعه پایدار شهری

توسعه پایدار Sustainable Development : با رشد روز افزون جمعیت و افزایش تولیدات صنعتی و بهره برداری نامحدود از منابع زیست محیطی به تدریج در سطح جهانی نگرانی هایی در مورد عواقب فشار بیش از اندازه و خارج از ظرفیت بر اکو سیستم جهانی و ایجاد تغییرات محیطی در آینده افزایش یافت.

از این رو گردهمایی هایی در سطح جهانی برگزار شد تا در آن به بررسی راهکارهایی جهت حفظ منابع طبیعی و کنترل فعالیت های انسانی و کنترل رشد جمعیت جهان پرداخته شود. اولین کنفرانس مهم در سال ۱۹۷۲ در استکهلم برگرار شد که پس از آن کمیته محیط زیست به ریاست براتلند برای پیگیری بیانیه های کنفرانس تشکیل شد و نتیجه کار آن گزارش ” آینده مشترک ما ” بود که در آن مفهوم پایداری به عنوان شاه کلید تحریر توسعه انسانی مطرح شد.

در ابتدایی ترین تعریف توسعه پایدار آمده است

” توسعه ایی که نیازهای نسل کنونی را تامین کند بدون اینکه باعث کاهش توانایی نسل های آینده در تامین نیازهایشان بشود ”

در واقع می توان گفت توسعه پایدار، توسعه ایی است که طول بکشد. مجموعه ای از تعاریف مطرح شده در خصوص توسعه پایدار عبارت اند از:

• توجه به ظرفیت قابل تحمل اکوسیستم ها ( بهبود کیفیت زندگی بشر همراه با توجه به ظرفیت اکوسیستم )
• حفظ ثروت و سرمایه طبیعی ( حفاظت از منابع طبیعی به عنوان دارایی های زیست محیطی )
• نگهداری و ارتقای سیستم ها ( همراه با نگهداری و ارتقای سطح کلی تنوع و تولید )
• بدتر نکردن ( هر تغییر مثبت نباید سیستمهای اکولوژیکی و اجتماعی را فرسوده یا نابود کند)
• پایدار کردن زندگی بشر ( حفظ توان سیستم برای پایدار کردن زندگی مردم )
• حفاظت از محیط زیست ( مراقبت همزمان در نوسازی و بهسازی )
• یکپارچه کردن حفاظت و توسعه به عنوان رویکرد کلی ( رضایتمندی در تامین نیازهای اساسی و اجتماعی انسان، نیل بر عدالت اجتماعی،محافظت از یکپارچگی اکولوژیکی)

رشد هوشمند شهری Smart Growth

رشد هوشمند : رشد روزافزون جمعیت شهری و نیاز به اختصاص سطوح جدید به فعالیت های انسانی به ویژه امر سکونت باعث رشد بی رویه شهرها در پیرامون خود شده است که نتیجه آن شکل گیری مناطق مسکونی در اطراف شهرهاست. این امر در کشورهایی مانند آمریکا که گرایش به الگوی مسکن با مساحت بالا وجود دارد بیشتر به چشم می آید و از آن به “پراکندگی” یا “پراکنده رویی” یاد می شود.

اثرات منفی این رشد مانند اختصاص اراضی وسیع به کاربری های شهری، تخریب باغات و اراضی کشاورزی، افزایش هزینه های ایجاد تاسیسات و تجهیزات شهری در مناطق پراکنده، وابستگی شدید به خودرو، آلودگی هوا، بی توحهی به بافت های قدیمی درونشهری و فرسودگی آنها و… باعث مطرح شدن الگوهای جدید رشد شهری شد؛ از جمله این الگوها می توان به رشد هوشمند شهری اشاره کرد. در واقع رشد هوشمند واکنشی به پراکندگی است که دارای اصول خاص خود می باشد.

  آنتونی داون معیارهای رشد هوشمند را به قرار زیرمی داند:

1. توسعه پیرامونی را محدود می سازد.
2. کاربری زمین را با تراکم بالا تشویق می کند.
3. بر منطقه بندی مختلط تاکید دارد.
4. سفرهایی را که با وسایل شخصی صورت می گیرد کاهش می دهد.
5. بر بازسازی و تحدید حیات مناطق قدیمی توجه دارد.
6. از فضاهای باز حمایت می کند.

 رشد هوشمند مدعی انطباق با مولفه های پایداری است و می تواند الگوی توسعه شهری منطبق با توسعه پایدار را ارائه دهد. تاکید اصلی رشد هوشمند بر قابلیت دسترسی است یعنی فعالیت هایی که مردم به طور مداوم با آن ها سر و کار دارند در نزدیکی آنها باشد به همین دلیل واحد اصلی برنامه ریزی رشد هوشمند ، جوامع محلی می باشد.

نوشهرسازی | نوشهرگرایی | شهرسازی نوین | New Urbanism

همانند رشد هوشمند ، نوشهرسازی یا نیواربنیزم نیز واکنشی به رشد افقی و پراکنده جوامع محلی و دور از مرکز اصلی شهر و واکنشی به وابستگی به اتومبیل بود که به منظور جلوگیری از زوال مراکز شهری و ایجاد جوامع قابل زیست و قابل پیاده روی مطرح شد.

 نوشهرگرایی بر برنامه ریزی در تمامی سطوح قابل بررسی جوامع انسانی از بلوک و خیابان گرفته تا منطقه و کلانشهر در سراسر دنیاست که در رابطه با هرکدام و با توجه به نوع توسعه آن – توسعه های جدید مسکونی یا توسعه های درون بافت – اصولی را پیشنهاد داده است. اصول جنبش نوشهرگرایی در بیانیه ای در سال ۱۹۹۶ تبیین شد که به ” منشور نوشهرگرایی ” معروف است و می توان آن را بیانیه ای در مقابل منشور آتن دانست که در آن دیدگاه مدرنیستی به شهرسازی و معماری توسط CIAM مطرح شده بود.