ارتباط حکومت مرکزی با کشورهای خارجی

تصرف بنادر گمبرون (بندر عباس)، هرمز و جاسک توسط پرتغالی ها

شروع نفوذ قدرت های استعماری با روی کار آمدن صفویان

برقراری نخستین رابطه سیاسی و اقتصادی میان ایران و انگلستان در دوره حکومت طهماسب

شهرت عباس میرزا به عنوان نجات دهنده حکومت صفوی

انجام اصلاحات نظامی در دوره شاه عباس و کاهش شمار قشون ایلیاتی و عشیره ای

ایجاد سازمان جنگی نوین به نام شاهسون به جای ابلات قزلباش توسط شاه عباس

فراهم شدن زمینه های نفوذ قدرت های اروپایی به واسطه حمایت های تجهیزاتی و سیاسی اروپا از ارتش ایران و گسترش بازرگانی خارجی

امتیازات انگلیسی ها در پی همکاری با لشکریان صفوی برای بازپس گرفتن جزیره هرمز و بیرون راندن پرتغالی ها:

حق تجارت آزاد بدون پرداخت باج و عوارض در سراسر قلمرو صفوی

اجازه حمل اسلحه

واگذاری حق انحصاری صدور ابریشم به انگلیسی ها

تقسیم غنائم جنگی به دست آمده از پیروزی بر پرتغالی ها به طور برابر

مصونیت قضایی اتباع انگلیسی

….

سیاست قائل شدن این امتیازات برای دیگر قدرت ها توسط شاه عباس: سیاست موازنه مثبت

نکات قابل توجه حکومت شاه عباس:

گسترش رابطه سیاسی و اقتصادی با کشورهای دیگر

کامیابی در پایه گذاری یک ارتش منظم قوی

ایجاد امنیت داخلی

کوتاه کردن دست همسایگان از قلمرو صفوی

علل سرنگونی حکومت صفوی:

ضعف و اشتباهات شاه سلطان حسین

ضعف عمومی در اقتصاد و معیشت

افزایش تداخل های داخلی میان زمامداران حکومتی و فساد دستگاه حکومتی

مشخص شدن امیران بر پایه ایل و قبیله شان در زمان شاه طهماسب

ترتیب اعتبار ایلات:

ایلات ترکمن

کوچ نشینان غیر ترک

سیاست شاه عباس در مورد طوایف و ایلات غیر ترک: پراکندن آن ها در قلمرو صفوی برای جلوگیری از قدرت گرفتن آن ها و حفظ مناطق مرزی در برابر هجوم ترکمن ها و دیگر غارتگران

وجود دو دستگی میان قزلباش های ترک و تاجیک ها در سطوح بالای حکومتی و وجود تضاد بین قبیله های ترک و روستاییان غیر ترک در سطوح پایین حکومتی

برتری راه های دریایی بر راه های زمینی

راه های تجاری مشهور:

جاده ابریشم: از چین و مناطقی از شرق هندوستان آغاز می شد و با گذر از مناطق غربی هندوستان و ماورالنهر تا خراسان و جهت شرقی- غربی ری و همدان تا آسیای صغیر و دریای مدیترانه یعنی ورودی اروپا ادامه داشت. البته شاه عباس پس از تغییر دادن پایتخت از قزوین به اصفهان، برای تقویت نیرو اقتصادی نواحی مرکزی ایران و نیز برای افزایش درآمدهای خزانه دولت، این جاده را از راه اصفهان به سوی خلیج فارس و بندر عباس امتداد داد و بدین وسیله صادرات ابریشم ایران زیر نظر مستقیم شاه عباس در آمد.

جاده ادویه: با گذر از سواحل شمالی خلیج فارس، بصره و بغداد به لوانت و دریای مدیترانه و اروپا می رسید. جاده ادویه را پرتغالی ها و بعدها اسپانیایی ها بستند و مسیرهای کشتیرانی آن را در کنترل خود در آوردند.

راه ظلمات یا روسیه: به طور معمول از رود ولگا گذشته و با عبور از شهرهای نوگرود و آرخانگلسک در روسیه به دریای بالتیک در شمال اروپا می رسید.

ایجاد تدریجی زمینه های انحطاط تجارت خارجی ایران با افتادن تجارت ایران و کرانه اقیانوس هند به دست تجار هلندی و هندی و کم شدن جابجایی ترانزیتی از جاده‌های کاروانی ایران

راه های افزایش درآمد دولت:

تجارت

افزایش مقدار مالیات‌های روستاییان و تجار و پیشه‌وران

عدم بکارگیری درآمد های دولت در توسعه نیروهای اقتصادی

حذف مالیات تمغا به طور کامل در سال‌های پایانی حکومت شاه طهماسب اول

گرفتن مالیات جدیدی به نام مال محترفه از پیشه وران

ادامه یافتن گرفتن حقوق گمرکی (باج)

رویدادهای زمان شاه عباس:

استحکام یافتن قدرت مرکزی با روی کار آمدن شاه عباس

کاهش مالیات ها

رواج پول جدید عباسی

انتقال اهالی شهر ارمنی نشین جلفا به اصفهان به اجبار برای جابجایی پایتخت و راه تجاری

بیگاری پیشه وران به عنوان نوعی مالیات

گرفتن مالیات از اصناف توسط شاه

وظیفه کلانتر: تقسیم کل بنیچه میان اعضای صنف

انواع مالیات‌ها:

مالیات ارضی

خمس نساجی

مواشی (مالیات بر چهارپایان)

مراعی (مالیات بابت میش ها و بزهای شیرده)

مالیات آب

افزایش تضادهای طبقاتی به واسطه افزایش مالیات ها و ورشکستگی روستاییان و کاهش تولید آن ها در زمان شاه سلطان حسین

تفاوت بین مالکیت زمین و زمین داری در این دوره نسبت به گذشته:

قبل از شاه عباس اول بیشتر زمین ها به عنوان تیول به جای حقوق به مقامات دیوانی و لشگری و روحانی واگذار می شد. این حاکمان و صاحب منصبان و نیروی نظامی ای که در اختیار داشتند، بیشتر عواید مالیاتی را مصرف می کردند و تنها بخشی از آن را به شکل هدایا و حقوق و رسوم مخصوص برای شاه می فرستادند. اما پس از شاه عبای زمین های بیشتری زیر نظر مستقیم شاه درآمد. شاه عباس املاک شخصی خود را وقف کرد تا هم بتواند از عواید آن بهره مند شود و هم از آن که بگویند املاکش از راه حرام به دست آمده پرهیز کرده باشد. در زمان وی بیشتر از هر دوره دیگر شمار املاک موقوفه افزایش یافت. در این دوره برخی صاحبان املاک خصوصی نیز به وقف املاک تمایل نشان دادند زیرا این زمین ها به اندازه دیگر زمین ها غضب نمی شد.

فراهم کردن برخی نیازمندی ها و اشیا تجملی در بیوتات سلطتی (از اموال خالصه)