مدل برنامه ریزی استراتژیک برایسون

مراحل فرایند برنامه­ ریزی استراتژیک در مدل برنامه ریزی استراتژیک برایسون به شرح زیر است

۱- توافق اولیه

در این مرحله ضرورت برنامه­ ریزی استراتژیک برای سازمان مورد برنامه ­ریزی بررسی شده و آشنایی با این نوع برنامه ­ریزی حاصل می­ شود. سازمان ها ، واحدها، گروه­ ها یا افرادی که باید در برنامه­ ریزی درگیر شوند مشخص گردیده و توجیح می­ شوند. مراحلی که در برنامه ­ریزی باید انجام شوند شرح داده می­ شوند. روش انجام برنامه­ ریزی، زمان بندی انجام، آیین نامه­ های مورد نیاز برای جلسات و نحوه گزارش دهی مشخص می ­گردند. منابع و امکانات لازم تعیین می­ گردند.

۲- تعیین وظایف

وظایف رسمی و غیر رسمی سازمان بایدهایی است که سازمان با آنها روبروست. در این مرحله هدف این است که سازمان و افراد آن وظایفی را که از طرف مراجع ذیصلاح (دولت، جلس و…) به آنها محول شده است شناسایی نمایند. از طرف دیگر وظایف محول شده به سازمان عموماً کلی بوده و تمام فضایی را که سازمان می ­تواند در آن فعالیت کند تعریف نمی­ کند. بنابراین ضروری است که با مطالعه وظایف مکتوب و مصوب سازمان اولاً با آن وظایف آشنا شد (که از این طریق بعضی از اختیارات و ذینفعان سازمان نیز شناسایی می­ گردند)، ثانیاً مواردی را که در حیطه اختیارات سازمان قرار می ­گیرند اما تا بحال کشف نشده ­اند، شناخت.

۳- تحلیل ذینفعان

ذینفع فرد، گروه یا سازمانی است که می­ تواند بر نگرش، منابع یا خروجی­ های سازمان تأثیر گذارد و یا از خروجی­ های سازمان تأثیر پذیرد. تحلیل ذینفعان پیش درآمد ارزشمندی برای تنظیم بیانیه مأموریت سازمان است. رمز موفقیت در بخش دولتی و غیر انتفاعی ارضای ذینفعان کلیدی سازمان است. اگر سازمان نداند که ذینفعانش چه کسانی هستند، چه معیارهایی برای قضاوت درباره سازمان به کار می­ برند و وضعیت عملکردی سازمان در قبال این معیارها چیست، به احتمال زیاد نخواهد توانست فعالیت هایی را که باید برای ارضای ذینفعان کلیدی خود انجام دهد، شناسایی کند.

۴- تنظیم بیانیه مأموریت سازمان

مأموریت سازمان جملات و عباراتی است که اهداف نهایی سازمان، فلسفه وجودی ، ارزش های حاکم بر سازمان و نحوه پاسخگویی به نیاز ذینفعان را مشخص می ­کند. علاوه بر این موارد، اختلافات درون سازمانی را مرتفع ساخته و بستر بحثها و فعالیت های سازنده و موثر را هموار می ­کند. توافق بر مأموریت سازمان ، تمام فعالیت های آن را همسو می ­سازد و انگیزش و توجه ذینفعان سازمان خصوصاً کارکنان آن را افزایش می­ دهد.

۵- شناخت محیط سازمان

اساس استراتژیک عمل کردن شناخت شرایط است. برای اینکه یک سازمان در رسیدن به مأموریت خود موفق گردد باید شرایط حاکم بر خود را به خوبی شناسایی نماید. در این مرحله، محیط خارجی سازمان در قالب شرایط سیاسی،اجتماعی و تکنولوژیکی مورد بررسی قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آنها برای سازمان تعیین می­ گردند. در راستای شناخت محیط سازمان، در این مرحله محیط داخلی نیز در قالب ورودی ها، خروجی ها، فرایند و عملکرد سازمان مورد مطالعه قرار می­ گیرند.

۶- تعیین موضوعات استراتژیک پیش روی سازمان

این مرحله قلب فرایند برنامه­ ریزی استراتژیک است. موضوعات استراتژیک تصمیمات سیاسی و اساسی هستند که بر اختیارات، مأموریت، ارزش ها، محصول یا خدمات ارائه شده، مراجعان یا استفاده کنندگان، هزینه­ ها ،تأمین منابع مالی، سازمان یا مدیریت تأثیر می­ گذارد. هدف این مرحله تعیین انتخاب هایی است که سازمان با آنها مواجه است.

۷- تعیین استراتژی ها

به منظور پرداختن به هریک از موضوعات استراتژیک پیش روی سازمان باید اقداماتی صورت گیرد که در قالب برنامه­ ها، اهداف، طرح ها و … بیان می­ شوند. در واقع استراتژی عبارتست از قالبی از اهداف، سیاست ها، برنامه ها، فعالیت ها، تصمیمات یا تخصیص های منابع که مشخص می­ کنند سازمان چیست، چه کاری انجام می­ دهد و چرا آن را انجام می­ دهد.

۸- شرح طرح ها و اقدامات

این مرحله می­ تواند در قالب مرحله قبل، مرحله تعیین استراتژی ها، انجام شود اما از آنجا که کار برنامه ­ریزی استراتژیک با تعیین استراتژی ها به پایان می­ رسد و اجرای آن در قالب تعریف طرح ها و اقدامات و مدیریت استراتژیک برنامه تهیه شده انجام می ­شود این تفکیک صورت گرفته است.

به عبارت دیگر از این مرحله به بعد از مدل برنامه ریزی استراتژیک برایسون مربوط به اجرای برنامه و مدیریت استراتژیک می­ گردد. در این مرحله به منظور اجرای هر یک از استراتژی های انتخاب شده تعدادی طرح و اقدام تعریف می­ گردد.

۹- تنظیم دورنمای سازمانی برای آینده

در این مرحله، توصیفی از شرایط آینده سازمان در صورت بکارگیری استراتژی های تدوین شده و استفاده از تمام نیرو و منابع سازمان، ارائه می­ شود. این توصیف دورنمای موفقیت سازمان نامیده می شود که در آن شرحی از مأموریت، استراتژی های اخلاقی مد نظر همه کارمندان ارائه می شود. در صورت تنظیم چنین دورنمایی، افراد سازمان خواهند دانست که چنین انتظاری از آنها می­ رود، پویایی و همسویی انگیزه و نیروی افراد در رسیدن به اهداف سازمان به وجود آمده ونیاز به نظارت مستقیم کاهش می ­یابد.

۱۰- برنامه عملیاتی یکساله

در این مرحله با استفاده از اطلاعات تدوین شده در مرحله هشتم و بر اساس اولویت های تعیین شده توسط تصمیم گیران، یک برنامه عملیاتی تهیه شده و بر اساس آن مدیریت و کنترل طرح ها و اقدامات انجام می شود (کاوسی،۱۳۸۹، ۱۶۰-۱۶۵)

اما تدوین استراتژی آنگونه که مینتزبرگ (۱۹۸۷) گفته است، لزوماً فرایندی عقلایی و پیوسته نیست. وی معتقد است که تدوین مجدد استراتژی به جای این که به شکلی سیستماتیک و آگاهانه طراحی گردد، دستخوش پدیده­ای می­ شود که وی آن را حلقه­ های کوانتومی می­ نامند.