ویژگی های بافت کالبدی شهرهای ایران

«در بیان کلی می توان گفت که بافت کالبدی شهرها و مناسبات بین شهروندان بر بستری از شرایط زیست محیطی و اقلیمی و نظام تولیدی جامعه و با دخالت موثر عوامل فرهنگی ، گرایشات هنری و امکانات فنی شکل می گیرند . این اشکال همگام با وقوع تغییر در بنیانهای اجتماعی، اقتصادی، پیشرفتهای فنی و تحول گرایشهای هنری و تکامل نظامهای ارزشی، پذیرای دگرگونی می گردند»

 بافت شهر ایرانی دارای اجزاء و عناصر و فضاهایی است که چه به طور انفرادی و چه جمعی ، روابطی اصولی ، حساب شده را به نمایش می گذارد . قوانینی نیز نه به صورت مدرن، بلکه به صورت ضمنی بر ساخت، تغییر و تحول آنها و روابط و زندگی ساکنین آن حاکم بوده است. در قسمت های بعدی این فضاها و عناصربه همراه ویژگی هایشان مورد بحث قرار می گیرند. اما قبل از آن باید به خصوصیات چهارگانه ای اشاره کرد که بافتهای قدیمی آنرا دارا هستند و در نگاهی به نقشه ها و تصاویر و یا با گردش در فضای آنها این خصوصیات قابل درک و مشاهده اند.

 بافت هر شهر نخست دانه بندی فضای کالبدی یعنی فضاهای خالی و پر و مقدار آنها را نسبت به یکدیگر و چگونگی رابطه و حد نزدیکی بین آنها را مشخص میکند.

دوم، شبکه ارتباطات و نحوه دسترسی ها و خصوصیات کلی راه ها و کوچه ها را آشکار می کند و توسط آن می توان راه های اصلی و فرعی را تشخیص داد.

سوم بافت هر شهر می تواند گویای چگونگی نحوه توزیع فضایی فعالیتها باشد. هر یک از فضاهای کالبدی توسط ابعاد و اندازه هایش در سطح و در ارتفاع می تواند نمایانگر نوع و حجم فعالیت جاری درخود باشد.

چهارم، بافت هر شهر نحوه شکل گیری و مراحل رشد و توسعه شهر در طی تاریخ را منعکس می کند. 

ساختار شهری بعضی از شهرهای ایران

بعد از بررسی اجمالی چند نظریه در زمینه ساختار شهری ، شناخت شهری شهرهای ایران و چگونگی توسعه آنها لازم به نظر می رسد.  برای این منظور ۶ شهر از شهرهای ایران را به طور نمونه انتخاب کردیم و با یک بررسی مختصر تاریخی و فیزیکی نشان می دهیم که ساختار شهری اغلب این شهرها به صورت مکانهای متحد المرکز بوده و به همان گونه هسته ای توسعه پیدا کرده اند.